Saban poé minggu mah, réngsé
solat subuh téh sok langsung morongkol deui. Béda minggu ayeuna mah, isuk-isuk
gé geus leuleumpangan. Méméh balik ka imah, ngahaja nyimpang heula di kebon
jagong ki Oleh. Geuning geus leubeut. Geus pada apal kabéh urang dieu mah, mun
hayang jagong di kebon ieu kudu daék heula tarung panco jeung Ki Oleh, nu
bogana. Teu jauh tidinya, maplak tatangkalan endah diharudum ibun.
Ka belah kulon, teuteup eunteup
di saung laeutik sisi sawah Haji Nono. Matak nineung matak waas. Kleung
angkleung ingetan ngahaleuang ka mangsa keur leutik sok ulin bareng Dedi, Kokom
jeung Lilis di saung éta. Gogonjakan, ngoyag-ngoyag tali bebegig. Manuk
hariber. Jiga ayeuna, manuk silih udag. Panon poé geus ngeteyep rék nembongan.
Kuring ngarénghap panjang. Teu karasa, Gusti, geus jauh ngulur umur, geus moal
bisa dieureun-eureun atawa mulut nu geus liwat.
Balik ka imah, brus kuring mandi
di sumur tukangeun imah. Mun pareng genah gegejeburan, sok poho batur nu
ngantay rék milu ka cai. Geus rényom kadéngéna. Si bibi rék nyeuseuh mah, ki
Momo rék miceun mah, Nyi Mimin rék ngisikan mah, jeung nu séjénna. Atuh réngsé
mandi téh kabéh pada ngékéak. Puguhing ki Momo mah, teu weléh bari nyindir.
“Abong lila bubujangan, mandi gé
lila. Iraha kawin, Jang?” pokna bari seuri ngahahah. Geus remen nu nanya kitu
téh, tapi sok tara dilayanan. Bubuhan kakeuheul geus manteng. Mun seug ki Momo
lain kolot, geus titatadi ditalian di tangakal balingbing pipir imah. Katempo
manéhna ngaleos, sengit haseup bakona néjéh liang irung.
Dijero kamar kuring ngarahuh.
Panon anteng melong eunteung. Geuning nyaan katempo pisan geus kuduna mungkas
lalagasan. Umur sakieu di lembur mah moal teu pada nganaha-naha can boga
pamajikan téh. Tapi da nepika ayeuna, mumul kawin téh. Lain teu payu, geus aya
nu harayangeun mah. Mumun mah, randa Isah mah, Téh Ninih mah, Kokom mah, Lilis
mah, Dedeh mah. Kabéh gé saropan tur gareulis manis. Nya kitu téa, kuring resep
kénéh léléngohan. Lain sieun, lain teu boga biaya. Puguh wé gawé mah geus
kawilang lumayan. Tabungan di bank geus meujeuhna keur rumah tangga mah. Kumaha
deui, haté embung baé méréan. Teu bisa dipaksa-paksa.
Kadieunakeun, geus tara aya deui
nu nganaha-naha, iwal ki Momo wé nu bangor kénéh ngaheureuyan kuring sual kawin
mah. Kitu deui nu di imah, geus sieun mun nanyakeun sual kawin téh. Éta gé
tisaprak kuring mudalkeun kaambek kanu di imah lantaran hayoh ditanya iraha
kawin. Murang-maring sagala disépak. Adat kuring gedé ambek. Tisaprak kajadian
éta, urang imah teu wani-wani deui nyeungeut amarah kuring. Sensitip ngomong
sual kawin mah.
Awéwé-awéwé nu mimitina
ngadeukeutan kuring ge ayeuna mah geus tara datang ka imah deui. Kabéh geus
ngarasa bosen nungguan kuring. Béja mah Mumun can lila kawin jeung Kang Dadang,
urang Majaléngka. Randa Isah teu kuat hayang rumah tangga, antukna kawin jeung
mandor pabrik. Téh Ninih béjana keur deukeut jeung urang Padang. Lilis geus
tara deui ulin ka imah, bejana Dedi mikahayang. Kokom geus pindah ka Palémbang.
Dedeh béjana kapincut deui ku lalaki séjén. Kabéh gé lus-les pada néang jalan
séwang-séwang, bakating ku cangkeul nungguan jeung miharep kuring meureun. Ki
Dudus mah ngahanjakalkeun kana lalampahan kuring. Cenah mah awéwé geus dina
lawang panto, kari unggeuk. Nya ayeuna mah kabéh pada bedo kudu lila nungguan
kuring unggeuk daék tumarima rumah tangga. Jadi iraha rék kawin? Teuing atuh!
“Man! Geus siap, Man?!” kadéngé
aya nu ngageroan di luar imah, meupeus lamunan kuring. Rikat kuring maké baju.
Inget poé ayeuna Ki Dudus hayang dianteur ka Jatinangor, ngadon rék neangan
cokelat di Jatos. Kateuing keur naon! Keur nini Mimih meureun.
***
Dina angkot kuring amprok jeung
Darmaji, babaturan és ém pé. Atuh sono geus lila teu tepung. Nya sajajalan téh
ngawangkong. Manéhna geus boga budak hiji. Cenah kawin jeun urang Rancakalong,
urut babaturan sakelas pisan. Enya, jeung Ida. Kuring inget kénéh ka manéhna.
“Man, kamari pisan panggih jeung
Dedi. Jadi ogé nya rék kawin. Jodona mah geuning jeung Kokom nya…” Ceuk
Darmaji. Kuring ngaranjug. Jeung Kokom?
“Béja mah rék ka Lilis?” kuring
kerung. Darmaji malik kerung.
“Har, karék apal ilaing? Atawa
api-api teu apal?” Darmaji mingkin heran
“Keur naon kuring api-api teu
apal. Apanan Dedi gé geus lila tara ulin deui ka imah.” Témbal kuring. Darmaji
katangen gogodeg. Manéhna lila neuteup kuring.
“Lilis teu nyarita?”
“Nyarita nanahaon, Lilis gé
ayeuna mah tara ulin deui ka imah. Sugan téh geus kawin jeung Dedi di Bandung.”
Tembal kuring. Jempé sakeudeung.
“Man, Ceuk Dedi mah manéhna téh
mikahayang Lilis, tapi Lilis nampik. Nya ayeuna jadina mah jeung Kokom. Milu
hiber rumah tangga di Palembang. Beu, ilaing babaturan ulin keur leutik Dedi malah
teu apal..” Darmaji ngajéntrékeun. Kuring ngahuleng.
“Ilaing nyaho kunanon Lilis
nampik Dedi?” Darmaji nanya.
“Naon?”
“Ceuk Dedi mah Lilis miharep
rumah tangga jeung ilaing. Lilis sorangan nu balaka ka Dedi, yén manéhna rék
satia nungguan ilaing. Beu ilaing bet téga mihukum Lilis. Malahan ceuk beja
kamari-kamari indungna geuring parna, mikiran budakna can kawin-kawin…”
Leng pikiran asa rinyay
ngadéngéna, nyéah kana jero dada. Di Cikuda Dedi turun. Baku poé minggu mah di
jalan téh sok macét. Pangpangna mah di Jatinangor, paciweuh ku nu lalar liwat
rék ulin ka pasar mingguan di Unpad. Panon poé geus karasa panas. Hawa beuki
bayeungyang. Pikiran jeung haté noroweco teu pupuguh. Baruk Lilis nungguan
kuring?
Sajeroning macét, supir ngarti.
Manéhna nyetel kasét dina tip mobil. Kadéngé haleuang tembang sunda. Ari ti
mimiti naék ki Dudus mah teu ngawangkong saeutik-eutik acan, jiga nu nyeri
huntu. Nya ngadéngé tembang téh jadi aya dédéngéeun dina kaayaan macét mah. Rey
karasa aya nu ngeleketey dina lelembutan. Deng tembang marengan panineungan nu
teu karasa kumalayang. Haleuang tembang karasa kana puhu kalbu…
asih urang…
diapungkeun ka langit
muntang kana mega
ucang-angge duaan…
asih hurang…
dipentangkeun ka langit
manteng dina bulan
ayang-ayangan duaan…
asih urang…
tingkaretip jiga bentang1
…..
Ser haté nu simpé dumadak haneut
ngadéngéna. Tembang bieu lir ungkara basa nu ngusapan mapay-mapay garingna
rasa. Tembangna nyaritakeun wanoja nu keur geugeut panineungan ku rasa cinta.
Kumalayang haté sajongjonan. Ngarasa bagja teu pupuguh, ngarasa ngemplong
pikir, tapi sakapeung hariwang teu puguh. Kuring ngarérét ka ki Dudus nu
titatadi teu usik-usik. Bet haté sakapeung ngarasa keueung. Enya, Dedi gé
ditampik bubuhan Lilis hayang satia nungguan kuring. Teuing geus sabaraha taun.
Tapi naha Lilis tara ulin ka imah deui? Teu kungsi lila, kadéngé deui tembang
anyar tina tip…
…..
hate ngarasa geugeut
hayang geura geura deukeut
rasa liwung gandrung
diri kapidangdung
semu ngalanglayung
hayang geura geura tepung
sawangan kumalayang
ngawang-ngawang
nyipta rasa tinu anggang jeung
manehna
implengan gumalindeng anteng
mayeng
namperkeun rasa katineung
kadirina
harepan geus jadi ampihan rasa
moal laas najan anggang jeung
manehna2
…..
Bener kitu Lilis masih kénéh
kangen ka kuring? Bener kitu manéhna teu pundung kawas nu lian? Bener ceuk
Darmaji, kuring téga nganyeunyeuri manéhna. Sok jadi hanjakal geus kasar ka
Lilis. Kuring nu kungsi kasar ka manéhna. Kuring nu kungsi nyentak manéhna.
Babakuna teu ditari teu ditakon unggal manéhna nganjang ka imah. Geuning Lilis
mah tetep satia, tetep miharep. Teu karasa tembang dina kasét ganti deui…
…..
dina lambaran katrésna
aya ringkang can kasorang
diri kapidangdung
dipapareng kuciptaan
liuh gumulung kahéman
mugia nyorang kabancang
sumerahna ieu diri
tumarima demi cinta
najan diri kudu nandangan
tunggara
najan ukur saliwatan
najan ukur sakedapan
abdi pasrah moal robah
pamadegan…3
…..
Duh ibarat kitu Lilis nungguan
kuring téh. Palangsiang, boa manéhna tara ka imah deui téh sieun ku kuring,
tisaprak kuring ngamuk sual kawin, kabeneran manéhna harita keur aya di imah
kuring. Jigana Lilis nyeri haté. Jigana Lilis éra. Jigana ayeuna gé Lilis tara
manggihan indung kuring ka imah téh lantaran sieun kuring nyangka nu lian-lian.
Padahal Lilis mah tibaheula gé baku sok ngadon nganteuran ka indung kuring mawa
sarupaning buah-buahan. Lilis nu éstuning nyaah ka indung kuring nu geus kolot…
Tapi ayeuna mah Lilis geus jiga
nu sieun datang ka imah gé. Nu di imah gé geus tara ngomong-ngomong sual Lilis.
Kabéh sieun ku ambek kuring. Indung sorangan gé geus tara nyabit-nyabit sual
kawin, sual Lilis. Haleuang tembang teu eureun-eureun minuhan pikir kuring,
ngusapan haté kuring.
“Kang, tos dugi Cileunyi. Aéh
kalahka ngaharuleng” supir nakol kaca panto meupeus lamunan. Kuring jeung ki
Dudus ngarénjag reuwas. Tuluy silih pelong. Geuning sarua jeung kuring,
sihoréng simanahoreng ki Dudus gé titatadi anteng ngalamun, poho rék eureun di
Jatinangor mah.
“Eta geura genah ngarasa
dipépéndé kawih sunda sajajalan. Sedih jeung bungah karasana panineungan…” ki
Dudus gagaro sirah nu teu ateul.
“Sarua, Ki…”
“Pir! Milu deui muter ka
Tanjungsari. Tapi tong dipareman tipna!” ki Dudus ngacung.
***
Sajajalan kasét digeder, béak
diputer deui, béak diputer deui. Teu eureun-eureun. Atuh kuring gé nepika apal.
Kuring jeung ki Dudus mupakat balik deui ka Tanjungsari ngabélaan hayang tuluy
ngadangukeun tembang. Meuli cokelat ka Jatos mah teu jadi. Sapanjang balik mah
euweuh nu cacarita. Simpé. Ukur sora mesin mobil. Ukur haleuang tembang. Duh,
sajeroning dipépénde tembang, ingetan manteng ka Lilis. Tibaheula manéhna
nungguan kuring.
Teu karasa balikeunna mah
gancang, geus tepi deui ka Tanjungsari. Can ge lila turun tina mobil, supir
ngagorowok, “Kang, kaset pajeujeut!”
Ki Dudus ngadadak hayang
buru-buru balik. Inget ka si Nini cenah. Antukna kuring leumpang sorangan.
Sajajalan pikiran ngarasa sasab ka awang-awang, asa teu manggih arah. Haté
norowéco ngarasa diturih wanci nu can pasti. Di tengah sawah manuk silih udag.
Kuring leumpang luhur galengan, dumadak ngarasa hariwang ku hirup…
Di imah, kabéh keur kumpul.
Kaayaan tengah imah jiga nu geus kaanjogan sémah. Aya bubuahan dipiringan
deukeut panto.
“Aya sémah, Mah?” kuring nanya
bari muka jaket. Jempé sakeudeung.
“Enya, aya Lilis. Bieu pisan
mulang.” Tembal indung. Kuring neuteup ki Momo, ret ka adi. Si bibi ngaléos ka
dapur. Aéh aya naon asa beda ti sasari. Kuring diuk ngahuleng sajongjonan
deukeut jandéla kamar. Duh, Lilis nganjang deui…Karasa haté nitah cengkat ngudag
Lilis nu jigana can mulang jauh. Kuring ngarawél jakét rék kaluar.
“Rék kamana deui, A?” indung
nanya. Kuring neuteup panon indung.
“Rék manggihan Lilis…” Pok téh
halon.
“Mun sakirana rék nganyeunyeuri
manéhna jiga baheula, leuwih alus tong manggihan.” Ceuk indung kuring semu
beurat. Katémbong panon indung ngembeng ku cipanon. Haté kuring ngdadak héab.
Simpé sajongjonan. Sakur jelema nu aya didinya neuteup seukeut ka kuring.
Rénghap kuring karasa heureut. Gancang kuring kaluar, gidig leumpang gagancangan…
Sajajalan dada karasa beurat.
Hawar kadéngé deui tembang nu tadi dina mobil, piligenti nyiwitan ati…
lamun enya jodona
lamun enya kuduna
moal rék aya nu bisa
misahkeunnana…
lamun enya cintana
lamun enya hayangna
ulah rek aya nu nyoba
misahkeunnana…4
Katémbong tikajauhan Lilis rék
balik meuntas sasak. Leumpang kuring digancangan. Mingkin deukuet, dada karasa
mingkin heureut. Tilu lengkah ka Lilis kuring ngarandeg.
“Lilis…”
Lilis ngalieuk, semu reuwas
amprok jeung kuring. Sakeudeung silih teuteup anteub. Lilis ngeluk tungkul,
jiga nu teu wasa paadu teuteup jeung kuring. Kuring ngadeukeutan manéhna. Gap
teu asa-asa nyekel leungeun Lilis. Kuring teu nyaho naon nu ngalamuk dina haté
Lilis ayeuna. Kuring nungtun manéhna mapay galengan muru saung. Sajajalan nu
kadangu ukur sora manuk. Gék kuring duaan dariuk di saung jiga baheula keur
leutik. Nya di saung eta pisan, Lilis babarengan deui jeung kuring. Lila
paheneng-heneng. Duaan pabetem-betem. Kuring ujug-ujug bingung rék ngomong
naon. Lilis tanggah lalaunan, neuteup ka kuring sakedapan. Duh, Lis, geus lila
teu tepung. Angin karasa humaliwir. Kuring jeung Lilis silih teuteup. Teu
karasa haté ngangkat leungeun sorangan ngaranggeum leungeun Lilis.
“Lis, hapunten Akang, “ pok téh,”
Tong jadi pundung. Haté mah teu bisa dibobodo gening. Kuring teh gening teu
bisa hirup sorangan…” ceuk kuring halon. Lilis neuteup panon kuring. Duh, bulu
panonna mingkin carentik baé. Lilis nu manis, kuat nandangan tunggara satia
nungguan haté kuring léah tumarima. Kuring ujug-ujug ngarasa deudeuh jeung
geugeut ka Lilis. Katémbong aya nu ngeyembeng lebah kongkolak panonna.
“Lilis bakal satia salawasna…”
pokna. Teu kungsi lila manéhna ceurik. Cipanonna nyakclak kana leungeun kuring.
Haneut. Teu karasa Lilis nyangsaya kana dada. Cipanonna beueus karasa dina dada
kuring.
“Horeeee!!!” kadéngé aya sora nu
kareprok tukangeun saung. Kuring jeung Lilis ngarénjag bareng. Reuwas naker.
Katémbong ki Momo jeung ki Dudus saparakanca tingtorojol muru saung. Nyi Mimin,
adi, si bibi jeung indung kuring nuturkeun ti tukang, sareuri jiga nu bungah.
Ki Oleh ajarg-ajragan atoh. Kuring jeung Lilis silih pelong, tuluy Lilis imut
ngagelenyu.
“Man, ilaing jadi rék kawin jeung
Lilis téh?” ki Momo nanya saklek jiga nanya ka maling. Kuring neuteup Lilis
sakeudeung. Lilis imut surti. Kuring unggeuk. Sakur nu aya didinya kabéh keprok
deui. Ki Oleh ajrag-ajragan. Indung kuring ngagabruk Lilis jeung kuring bari
ngagukguk ceurik, bakating ku bungah. Indung kuring nangtung bari nyusutan
cipanon. Teu eureun-eureun syukur ka Gusti. Duh, gening salila ieu téh kuring
lain nganyeuneyuri Lilis hungkul, tapi nganyeunyeuri indung, ngariripuh diri
sorangan…
Kuring jeung Lilis silih teuteup
geugeut. Barang rék nangkeup pisan Lilis, ki Oleh nyekelan taktak kuring.
“Eit, ke heula! Méméh nangkeup
Lilis, ilaing kudu panco heula jeung kuring!” ceuk ki Oleh.
“Emang Lilis jagong!” ceuk ki
Momo némpas.
“Ilaing mah Oleh baku sok maén
sengsor waé!” ceuk ki Dudus nyereng. Kabéh nu aya didinya seuri akey-akeyan
ngadéngé aki-aki silih haok. Lilis tungkul bari imut manis. Saung jadi saksina.
Duh, Lis, kakara nyadar Akang mah, raray anjeun mun pareng kaisinan estuning
katingalna mani geulis…
Tidak ada komentar:
Posting Komentar